Selasa, 14 Mei 2019

TUBAN BUMI WALI

Naskah Drama Tradhisional
TUBAN BUMI WALI
 (Kaanggit Dening: Akhmad Winarto)

BABAK  I

Paraga:
1) Brawijaya, 2) Bre Girindra Wardana, 3) Patih Hermada, 4) Prajurit Majapahit, 5) Prajurit Daha
Kahanan:
Perang antawisipun Majapahit kaliyan Daha taksih lumampah. Prajurit Daha mimpang, Prajurit Majapahit mlajeng kepracondhang. Pungkasanipun, Prabu Brawijaya (mlebet saking tengen) aben ajeng kaliyan Girindra Wardana (mlebet saking kiwa).
Papan:
Alun-alun Majapahit
Antawacana:
Bre Girindra : Para prajurit Majapahit wis padha mlayu kocar-kacir, saiki kari kowe, ... 
                             tinimbang dadi bangke, manuta, ... dak rangket ... dak cemplungke
                             pakunjaran.
Brawijaya : Nista temen tumindakmu Girindra Wardana! Aku ora ngira yen kaya ngene
                            piwalesmu! Sawise kowe dak wenehi palungguhan ana ing Daha Kadhiri, kowe
                            malah melik nggendhong lali.
Bre Girindra : Kowe Raja sing ringkih,... aji godhong garing. Ampel kok wenehake marang
                             Raden Rahmad, Giri Kedhaton muncul kok jarke wae, ... Demak ngadeg ...kowe
                            ora tumindak apa-apa.
Brawijaya : Minangka wong tuwa, Panjenengan ingsun kudu tumindak adil lan wicaksana.
                            Ampel, Giri Kedhaton, lan Demak dak dadekake tlatah perdikan, awit aku
                            percaya yen kabeh tlatah iku mau ora bakal mbalela marang Majapahit.
Bre Girindra : Wiwitane pancen kaya mangkono, ... nanging yen wis mekar dadi gedhe, ...
                            kabeh mesthi bakal mbondhan tanpa ratu ... mbalela marang Majapahit. Apa
                            maneh wong-wong sing kok percaya iku mau ... dudu wong Jawa sing duwe
                            kayakinan kaya awak dhewe.
Brawijaya : Kanyatane, ... nganti saiki Ampel, Giri Kedhaton, lan Demak isih tetep setya
                             bekti marang Majapahit. Apa maneh,... Raden Patah ing Demak iku isih putraku
                            dhewe, dadi mokal yen nganti wani marang aku. (muntab)Saiki, malah kowe
                            sing kabukten wis tumindak culika!
Bre Girindra : Macan kempong ora duwe untu ... ora usah kakehan omong, iki dina patimu
                            Brawijaya!
Brawijaya : Najan tuwa, ... aku isih bisa nandhingi kridhamu!
Bre Girindra : Mati dening aku, Brawijaya!
(Dumados perang malih. Brawijaya kasil mikut Bre Girindra. Nalika Brawijaya badhe namani pusaka dhateng Bre Girindra, Patih Hermada (Patih Daha) ngedalaken ilmu Barat Ketiga. Brawijaya kontal kabekta lesus medal ngiwa) 
Bre Girindra : Brawijaya wis mati, Hermada!
P. Hermada : Dereng Gusti Girindra Wardana! Awit Panjenenganipun kagungan ilmu kulit
                            waja! Ketingalipun mlajeng ngaler.
Bre Girindra : Najan tuwa, nanging tandange Brawijaya isih ngedhap-edhapi (unjal ambegan).
                            Saiki, ... perkara pati-uripe Kertabumi utawa Brawijaya ... dak pasrahake
                            kowe. Nggawaa sabregada prajurit gajah! Pilihen gajah sing gedhe-gedhe! Yen
                            pancen Brawijaya nduwe aji kulit waja, ... diidak-idak gajah sabregada mesthi
                            ajur kuwandhane.
P. Hermada : Sendika dhawuh, Gusti!
Girindra : Panjenengan ingsun, arep suka-parisuka nglenggahi dhamparing kraton
                            Majapahit.
(Patih Hermada nyembah. Bre Girindra Wardana medal nengen, lajeng Patih Hermada medal ngiwa)


BABAK  lI

Paraga:
1) R. Patah, 2) Dewi Murthosimah, 3) Sunan Kudus, 4) Sunan Kalijaga
Kahanan:
Raden Patah ngrembag kahananing kasultanan kaliyan garwanipun (Dewi Murthosimah), lan Sunan Kudus.
Papan:
Pendhapa Kasultanan Demak Bintara
Antawacana:
Raden Patah : Sawatawis, sasampunipun para wali misudha Panjenengan Ingsun minangka
                             Sultan ing Demak Bintara, kahananipun Demak Bintara samenika kados pundi
                             Bapa Ja’far Shodiq?
Sunan Kudus : Sasampunipun Raden Fatah jumeneng sultan ing Demak Bintara, para kawula
                             wiwit saking padhusunan ngantos kutha raja sami sengkud anggenipun
                             makarya, awit rumaos angsal pangayoman ingkang adil lan wicaksana. Kepara
                             malah tansaya kathah tiyang saking manca, ingkang samenika sami netep ing
                             Demak Bintara.
Raden Patah : Banjur kepriye kahananne para ibu lan anak-anake, apa ya padha kecukupan
                             papan lan sandhang pangane?
Dewi Mur. : Syukur Alhamdulillah, sedaya sami manggihi kabagaswarasan lan karaharjan.
                             Para ibu ingkang anggarbini, sedaya angsal kawigatosan ingkang mirunggan
                             saking panti usada. 
Raden Patah : Banjur anak-anake kepriye?
Dewi Mur. : lare-lare ingkang dereng mangsanipun nyambut damel, sedaya kawulang ilmu
                             agama lan pranatan ing pesantren. Sedaya prabeyanipun kapendhet saking
                             bandha kaskayaning negari.
 
Sunan Kudus : Minangka Senopatining Kasultanan Demak Bintara, Kula inggih sampun milih
                             lan milah para mudha taruna ingkang bagas lan bregas ... kagladhi olah
                             kaprajuritan. Menawi sawanci-wanci panjenengan ngersakaken kangge bela
                             negari, sedaya sampun siyaga ing gati.
Raden Patah : Matur nuwun Bapa Ja’far Shodiq, kangge sawatawis wekdal Panjenengan
                             kapeksa kedah ngangkat badal minangka wakil panjenengan mangku pesantren
                             ing Kudus. Awit sasanesipun minangka senopatining negara, Panjenengan
                             inggih kula suwun dados mufti ing Demak Bintara menika.
Dewi Mur. : Ampun was sumelang Kang Mas Sultan, najan Bapa Sunan Kudus menika
                             sampun sepuh, ... ananging greget saut lan daya kekiyatanipun boten kawon
                             kaliyan para mudha taruna.
Sunan Kudus : Sedaya kala wau awit paringanipun Gusti Allah SWT, awit pranyata ... sedaya
                             tumindak lan pakerti, yen nurut dhateng syariate agama bakal njalari manungsa
                             menika saged bregas waras lahir tumusing batin.
Sunan Kalijaga : Assalamu’alaikum (mlebet)!
Sedaya (koor) : Wa’alaikum salam.
Raden Patah : Sugeng rawuhipun Kang Mas Raden Said (jumeneng)?
Sunan Kalijaga : Berkah donga pangestunipun Kanjeng Sultan, kula tansah pinaringan
                             Karaharjan (nyaket lajeng rangkulan). 
Dewi Mur. : Mangga kula aturi lenggah ingkang sekeca Kanjeng Sunan Kalijaga!
Sunan Kalijaga : Matur nuwun Gusti Prameswari Dewi Murthosimah (lenggah).
Sunan Kudus : Menapa wonten bab ingkang wigati ingkang badhe Panjenengan aturaken
                             dhateng Kanjeng Sultan?
Sunan Kalijaga : Panjenengan saestu waskitha, pancen wonten bab ingkang wigatos sanget.
Raden Patah : Menapa wonten sambung rapetipun kaliyan kahananipun Kanjeng Rama Prabu
                             Brawijaya ing Majapahit?
Sunan Kalijaga : Inggih, leres.
Dewi Mur. : Kados pundi kahananipun Kanjeng Rama? (noleh dhateng Raden Patah) Kang
                             Mas Sultan, Panjenengan kedah tumindak, kasugenganipun Kanjeng Rama
                             menika dados tanggel jawab Panjenengan Kang Mas! (gupuh)
Sunan Kudus : Kanjeng Sultan, mangga Panjenengan paring dhawuh dhateng kula! Minangka
                             senopati Demak Bintara, kula tansah samekta nindakaken dhawuh timbalan
                             Panjenengan Dalem.
Raden Patah : (unjal ambegan) Kang Mas Sunan Kalijaga, kados pundi kahananipun Kanjeng
                             Rama Prabu Brawijaya lan Majapahit? Kula suwun Panjenengan ngendikan
                             ingkang gamblang lan jangkep!
Sunan Kalijaga : Syukur Alhamdulillah, Kanjeng Sinuwun Prabu Brawijaya samenika kahananipun
                             bregas-waras ... boten kirang sawiji-wiji.
Sedaya (koor) : Alhamdulillah (ekspresi lega).
Sunan Kalijaga : Kados ingkang sampun dipunjangka dening para wali, nalika kita badhe
                             ngedegaken Kasultanan Demak Bintara, ... bilih umuripun Majapahit kantun
                             saumuran jagung.
Raden Patah : Mila para wali njurung dhateng kula, minangka ahli waris Rama Prabu Brawijaya
                             Supados ngedegaken Kasultanan Demak Bintara,  kangge njagani menawi
                             sawanci-waci Majapahit runtuh, sampun wonten ingkang nglajengaken
                             paprentahan kraton Majapahit.
Sunan Kudus : Dados, cethanipun samenika Majapahit sampun runtuh?
Sunan Kalijaga : Dereng runtuh, nanging sampun dhoyong. Majapahit runtuh boten saking
                             njawi, ananging badhe runtuh saking nglebet.
Sunan Kudus : Boten mbleset saking petung kula, rebut balung tanpa isi ing antawisipun para
                             putra lan punggawa Majapahit wiwit perang paregreg ngantos samenika tamtu
                             badhe ngrubuhaken saka gurunipun Majapahit.
Sunan Kalijaga : Bre Girindra Wardana saking Daha Kedhiri ngrabasa kutha raja Majapahit,
                             nanging syukuripun Prabu Brawijaya saged lolos.
Raden Patah : Lajeng ... samenika Kanjeng Rama Prabu Brawijaya lenggah wonten pundi?
Sunan Kalijaga : Nyuwun ngapunten Kanjeng Sultan, ngantos samenika kula dereng mangertosi
                             papan dunungipun Prabu Brawijaya. Nanging Panjenengan boten perlu
                             kuwatos, awit Prabu Brawijaya menika ratu engkang dipuntresnani dening para
                             kawula. Mila, tamtu kathah para kawula engkang badhe caos pambiyantu
                             dhateng panjenenganipun.
Raden Patah : Perkawis kahanane Majapahit, Panjenenganingsun boten badhe ndherek cawe-
                             cawe, awit menika kalebet urusan salebeting negari Majapahit. Ananging
                             perkawis kasugengan Panjenenganipun Prabu Brawijaya, menika dados tanggel
                             jawab kula. Mila, Dhumateng Panjenengan Bapa Sunan Kudus!
Sunan Kudus : Wonten dhawuh Kanjeng Sultan?
Raden Patah : Kula titip Demak Bintara dhumateng Panjenengan, kula badhe nindakaken
                             darmaning putra dhumateng tiyang sepuh.
Sunan Kalijaga : Kepareng sumela atur Kanjeng Sultan?
Raden Patah : Inggih, kula keparengaken.
Sunan Kalijaga : Panjengan badhe nindakaken darmaning putra menika leres, ananging
                             panjenengan boten saged nilaraken darmaning praja. Kekalihipun menika
                             sampun nyawiji dhumateng diri pribadi panjenengan.
Raden Patah : Inggih, menika sumpah prasetya kula ... nalika dipun wisudha dening para wali
                             minangka Sultan Demak Bintara. (unjal ambegan, nyawang tebih) Mila,
                             sapunika kula nyuwun dhumateng Kang Mas Sunan Kalijaga dados sesulih kula.
                             Panggihaken Kanjeng Rama Prabu lan ajak Panjenenganipun netep ing Demak
                             Bintara mriki!
Sunan Kudus : Inggih, menika leres sanget. Sunan Kalijaga menika asli priyayi Jawi, mila pantes
                             menawi namur laku ... dom sumurup ing banyu ... manggihaken Prabu
                             Brawijaya. Kula ingkang badhe nggebug Bre Girindra Wardana lan prajuritipun.
Raden Patah : Kula kinten boten perlu, awit kula boten pengin menawi mangke cinathet ing
                             sejarah, bilih kula,”Raden Patah, Sultan Demak Bintara minangka bibit kawit
                             ingkang njalari runtuhipun Majapahit”. Bapa Sunan Kudus cekap siyaga ing gati,
                             mbok bilih Bre Girindra Wardana kanthi pawadan ngoyak Kanjeng Rama Prabu
                             Brawijaya, ... ngantos kumawantun ngrabasa Demak Bintara.
Sunan Kalijaga : Sampun terang trawaca dhawuh timbalan Kanjeng Sultan, mila keparenga kula
                             enggal ngayahi jejibahan.
Sunan Kudus : Semanten ugi ... kula inggih enggal badhe tumuju tapel watesipun Demak
                             Bintara ... kula tadhahane kridhanipun  Bre Girindra Wardana menawi
                             kumawantun mancik Demak Bintara.
Raden Patah : Mangga ... mangga,  ... kula namung saged ndherekaken kanthi puja lan
                             pangestu. 
(Sunan Kalijaga lan Sunan Kudus jumeneng ngucapaken salam, sasampunipun dipun wangsuli salamipun dening Raden Patah lan Dewi Murtosimah, kekalihipun medal ngiwa. Raden Patah lan Dewi Murthosimah kanthi jumeneng mangsuli salam. Sasampunipun Sunan Kalijaga lan Sunan Kudus medal ngiwa, kekalihipun lajeng medal nengen.)



BABAK  lII

Paraga:
1) Pangeran Kusuma Wardana, 2) Klobot, 3) Klebet.
Kahanan:
Pangeran Kusuma Wardana manggihi abdi Klobot lan Klebet, dipunajak resik-resik Ndalem (Pondok) Kidul.
Papan:
Plataran Ndalem (Pondok) Kidul.
Antawacana:
(Klobot lan Klebet jejogedan miturut irama gendhing. Sasampunipun gendhing sigeg, Klobot lan Klebet gegojegan)
Klobot : Yen bab njoged, awakmu pancen pinter. Nanging yen bab nembang, ... tak kira
                             ... awakmu ora ngalahna aku.
Klebet : Lho ... lo ... lo ... lo ... lo, Awakmu aja ngremehna aku! Awakmu tak critani, “Bayi
                             lair iku biasane lak nangis, nanging aku nyanyi, ... aku lair langsung nembang, 
                             Jaranan ... jaranan ... jarane ... jaran teji (nembangaken lagu dolanan Jaranan)”.
Klobot : Aja umuk dhisik, awakmu bisa nembang “Dhayohe Teka”?
Klebet : Aja maneh mung tembang Dhayohe Teka, ... Dhayohe Nginep, aku ya bisa
                             (umuk/sombong).
Klobot : Yen ngono, ... ayo dijajal! Aku nembang sak baris, awakmu baris terusane.
Klebet : Ayo, ... tarik maaas!!!
Klobot : E ... dhayohe teka.
Klebet : E ... ajaken ngopi.
Klobot : Ngawur wae! ... Aku muni, “E ... dhayohe teka” . Sampeyan nyaut , “ E ...
                             gelarna klasa”. 
Klebet : Biasane, ... angger ana tamu terus tak jak ngopi nang pertelon.
Klobot : Awakmu bisa nembang utawa ora?
Klebet : Bisa,...bisa,...ngono wae muring-muring.
Klobot : E ... dhayohe teka.
Klebet : E ... gelarna klasa.
Klobot : E ... klasane bedhah.
Klebet : E ... ya ben.
Klobot : Kok ya ben, ... klasane bedhah, ... tambalen jadah...
Klebet : Klasa bedhah ditambal jadah, ... apa ora malah kelet nang bokong? Awakmu
                             ki, yen gawe karangan mbok aja sing aneh-aneh. (nggremeng) Jadah enak kok
                             nggo nambal klasa.
Klobot : Nggremeng wae, sida nyanyi utawa ora?
Klebet : Sida,...sida,...ngono wae muring-muring.
Klobot : E ... dhayohe teka.
Klebet : E ... gelarna klasa.
Klobot : E ... klasane bedhah.
Klebet : E ... tambalen jadah.
Klobot : E ... jadahe mambu.
Klebet : E ... gorengen maneh.
Klobot : Buyar, ... buyar!!!  Jadahe mambuuuu ... pakakna asu! (nesu)
Klebet : Hla wong jadah goreng dipangan karo ngopi ... uuueeeenak, kok dipakakna asu.
Klobot : Iki mono tembang blooook, ... syaire pancen ngonooo. (pegel) Eling terusane,
                             ... pakakna asu!
Klebet : Eling, eling ,...ngono wae muring-muring. Pokoke ... pakakna asu.
Klobot : E ... dhayohe teka.
Klebet : E ... pakakna asu.
Klobot : Bet, ... klebeeet, ... cah nggantheng, ... ayo melu aku nang stasiun! (ngajak alus)
Klebet : Wah ... aku arep mbok ajak rekreasi numpak sepur?
Klobot : Gaaaak!!! ... awakmu arep tak cepitna gandhengan sepur! (gregeten)
                             E ... dhayohe teka.
Klebet : E ... gelarna klasa.
Klobot : E ... klasane bedhah.
Klebet : E ... tambalen jadah.
Klobot : E ... jadahe mambu.
klebet : E ... pakakna asu.
Klobot : E ... asune mati.
Klebet : E ... kerutna kali.
Klobot : Hla ya ngono, iki lagi pas.
Klebet : Aku kiiii jane ya apal, wong perkara tembang ngono wae. Anane ... anggonku
                             nembang nganti klera-kleru ... iku sak tenanne ana jalarane. 
Klobot : Aku ngerti, awakmu saiki lak lagi lara wuyung alias jatuh cinta ta?
Klebet : He he he ... iya, ... hla awakmu kok ngerti Kang?
Klobot : Woo ya ngerti wae ... wong lanang angger tingkahe kok rena-rena, ora kaya
                             biasane ... iku tandhane lagi wuyung.
Klebet : Contone?
Klobot : Yen mlaku digagah-gagahna, dhadhane diangkat (maragakake), suarane
                             digedhek-gedhekna, seneng nglamun, yen tangi turu sering kerinan. Iya ta?
Klebet : Hla piye, awak dhewe wong telu ... Aku, awakmu, lan Ndara Pangeran Kusuma
                             Wardana, ... setengah tahun kepungkur oncat saka Daha Kediri tumuju Tuban
                             kene. Wong telu, nalika semana statuse isih bujang kabeh. Saiki Ndara
                             Pangeran Kusuma Wardana wis kapundhut mantu dening Kanjeng Syech
                             Abdullah Asy’ari, awakmu ... senajan elek-elek ya wis oleh bojo ... bakul sega
                             pecel ngisor ringin. Hla aku ... rupa nggantheng ... awak gagah, hla kok terlantar
                             bagaikan angka satu ... (nyanyi) masak-masak sendiri ... nyuci baju sendiri.
 Klobot : Njur ... sing kok karepna iku sapa?
 Klebet : Aku iki ... uwonge nriman. Oleh bojo ayu, tak trima. Dipek mantu wong sugih,
                             ya gelem.
Klobot : Halah ... alah ... alah ... dhapurmu ... mbok ngaca!
Klebet : Hlo tenan, umpama aku ... kok disenengi Putrane Bupati Tuban, aku ora nolak.
(P. Kusuma mlebet saking tengen jumeneng ing wingkingipun Klebet , Klobot ngertos rawuhipun P. Kusuma ngaturi sembah kolbu kanthi nembang) 
Klobot : E ... dayohe teka.
Klebet : E ... pakakna asu (cengengesan).
P. Kusuma : Kepriye Beeet, aku arep kok pakakna asu?
Klebet : (mlengak kaliyan ndhepe-ndhepe) Mboten, ... mboten, ... niki wau kula
                             tetembangan kaliyan Kang Klobot.
P. Kusuma : Klobot, bener kaya mengkono?
Klobot : Walah ... mboteeen ... nggih ngoten niku, ... kamangka, kalawau sampun kula
                             engetaken, “ Beeet, ... omong sak omong ... iku sing ati-ati, sanajan ilat iku
                             mung sawelat, nanging bisa gawe kiamat!”.
Klebet : Awakmu aja mitnah wong!  Seneng  atimu, ... yen kancamu cilaka?
P. Kusuma : Tembang “Dhayohe Teka”, iku dudu tembang dolanan biasa. Iku mono tembang
                             karangane para wali. Tembang iku nduweni teges sing jero, katone mung
                             guyon, ... nanging isine piwulang.
Klobot : Tembang niki wau isine piwulang?
Klebet : Yen ora ngerti ... takona aku, ... mengko tak jelasna (kemlinthi).
P. Kusuma : Kowe ngerti Beeet?
Klebet : Mboooten!
P. Kusuma : E ... dhayohe teka, tegese agama Islam ... wis mlebu ing tanah Jawa. E ...
                             gelarna klasa, tegese ayo ditampa kanthi ati sing bungah. E ... klasane bedhah,
                             ... keyakinan lan batin kita ... saiki lagi rusak. Banjur piye Boot?
Klobot : E ... tambalen jadah.
P. Kusuma : Ayo didandani kabeh adhat lan keyakinan ing tlatah Tuban kene.
Klebet : E ... jadahe mambu.
Klobot : Kula ngertos maknane, “Adhat lan keyakinan sing dianut tiyang mriki sampun
                             boten cocok kaliyan tuntunan Agama Islam. Wis mambu, ... ora up to date.
P. Kusuma : Pinter ... kowe!
Klebet : Aku ya bisa! E ... pakakna asu, tegese ... Wong-wong kuwi ben dicokot asu.
P. Kusuma : (gemujeng) Asu iku lambange hawa nepsu, ... ati sing nuruti godhane syetan.
                             Mula ...?
Klobot : E ... asune mati, sasampunipun angsal tuntunan agama Islam, ...  sedaya
                             tumindak ingkang lepat kedah dilereni, ... kendel ... prei.
Klebet : E ... kerutna kali, ... kudu dilalekna ... aja dibaleni, tobat ing ngarsane Gusti.
                             Kaya miline banyu kali sing anjlog, ilang mlebu segara, kabeh dosa angger
                             gelem tobat bakal disepura deneng sing Maha Kawasa.
Klobot : Dungaren, ... awakmu kok bener!
Klebet : (kemlinthi) Aaaaku kok!
Klobot : Nuwun sewu Pangeran, gantos ingkang karembag. Kados pundi raosing batin
                             Panjenengan sasampunipun netep wonten ing pesantrenipun Kanjeng Syech
                             Abdullah Asy’ari mriki?
Klebet : Ya mesthi seneng, wong oleh bojo ayu. Sing mesthine ditakoni ngono iku aku,
                             “Piye Beet, perasaanmu? Meranaaaa ... sebatang kara.” (nggremeng piyambak)
P. Kusuma : Sawise aku netep ing kene dadi santrine Rama Syech Abdullah Asy’ari, atiku
                             krasa tentrem.  Ing kene ... awak dhewe sinau migunakake wektu kanthi adhil,
                             imbang ing antarane kabutuhan lair lan batin. Sengkut makarya kanggo cagake
                             urip, khusuk ibadah kanggo sangu mati.
Klebet : Apa maneh, sawise dipundhut mantu Kanjeng Syech ... tambah ayem tentrem.
Klobot : Awakmu iku aja meri! Ndara Pangeran Kusuma dipundhut mantu dening
                             Kanjeng Syech Abdullah Asy’ari, iku minangka bebungah tumrap Ndara
                             pangeran. Awit, Ndara Pangeran lagi ngaji sedela wis bisa apal Al-Qur’an.
                             Hla awakmu, ... ngaji seprana-seprene apalmu mung Qulhu thok!
P. Kusuma : Wis-wis, ... iki mumpung isih esuk, ayo padha resik-resik pekarangan! Ndalem
                             utawa Pondok Kidul iki, saiki kapasrahake marang aku. Kanjeng Rama Syech
                             Abdullah Asy’ari milih netep ana ing Ndalem utawa Pondok sisih Lor.
Klebet&Klobot : Mangga-mangga !
(Pangeran Kusuma Wardana, Klobot, lan Klebet medal ngiwa)
BABAK  lV

Paraga:
1) Syech Abdullah Asy’ari, 2) Brawijaya, 3) Sunan Kalijaga, 4) Santri Muji, 5) Santri Triman, 6) Santri Dasih.
Kahanan:
Syech Abdullah Asy’ari kanthi lenggah ing kursi ngulang ngaji para santri ingkang lenggah sila ing ngajengipun, ketungka rawuhipun Sunan Kalijaga lan Prabu Brawijaya.
Papan:
Ndalem (Pondok) Ler.
Antawacana:

S.A. Asy’ari : Assalamu’alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Sedaya (koor) : Wa’alaikum salam warahmatullahi wabarakatuh.
S.A. Asy’ari : Nerusake ngaji ing dina wingi, Panjenengan ingsun saiki bakal njlentrehake yen
                             Al-Qur’an iku bisa diarani minangka “Sastrajendra Hayuningrat Pangruwating
                             Diyu”. Jalaran, Al-Qur’an iku mujudake Sastrajendra. Sastra tegese kitab, jendra
                             tegese gusti. Dadi, Al-Quran iku minangka kitab kagungane Gusti Allah.
                             Hayuningrat saka tembung hayu tegese slamet, lan tembung rat sing tegese
                             jagad. Pangruwatingdiyu saka tembung pangruwat sing tegese ngrumat utawa
                             ndandani, lan diyu tegese raseksa minangka lambange hawa nepsu. 
                             Intine, Al-Qu’ran iku minangka kitab suci sing diparingake dening Gusti Allah
                             kanggo njaga keslametane ndonya saisine, lan kanggo nata hawa nepsune
                             manungsa.
Santri Muji : Nuwun sewu Kanjeng Syech Abdullah Asy’ari, lajeng ginanipun Hadist niku
                             menapa?
S.A. Asy’ari : Al-Qur’an iku minangka dhawuhe Gusti Allah kang ngatur tindak-tanduke
                             manungsa nalika sesambungan antarane manungsa karo Gusti Allah, antarane
                             menungsa karo menungsa liyane, lan antarane menungsa karo makhluke Gusti
                             Allah liyane. Hla ... tatacarane nindakake dhawuh mau dijlentrehake lan
                             diwenehi tuladha ing Hadist.
Santri Triman : Supados langkung gamblang, kula nyuwun dipun paringi tuladha kanjeng
                             Syech?
S.A. Asy’ari : Tuladhane ... dhawuh nindakake sholat. Lumantar Al-Quran Allah mung paring
                             dhawuh supaya wong Islam nindakake sholat, nah ... tatacara nindakake sholat
                             iku kajlentrehake ing kitab Hadist.
Santri Dasih : Nuwun sewu kanjeng Syech, menika kok wonten priyayi ingkang mlajeng
                             mlebet ing pondok.
S.A. Asy’ari : Ooo iya, bener.
Brawijaya : (mlebet saking kiwa kanthi rangu-rangu) Kula nuwun ...
S.A. Asy’ari : (kaget jumeneng) Mangga ... mangga ... , nuwun sewu ... menapa
                             Panjenengan menika Bre Kertabumi?
Brawijaya : (rangu-rangu) Iya, ... aku Kertabumi.


S.A. Asy’ari : Trimaaaan ... jupuke palenggahan! Sing rawuh iki Panjenengane ingkang
                             Sinuwun Prabu Brawijaya Raja Majapahit.
Santri Triman : Inggih kanjeng Syech! (mendhet kursi)
S.A. Asy’ari : Kados dene kajugrukan wukir kencana, sugeng rawuh ing pondok kula gusti!
Santri Triman : (mlebet nata kursi ing sisih tengenipun S.A. Asy’ari ) Mangga lenggah Sinuwun!
Brawijaya : Tekaku mrene, aja dadi repote pondhok! (lenggah)
S.A. Asy’ari : Boten ngrepotaken kok Sinuwun. Malah kula rumaos beja (teges), awit wonten
                             tamu agung (teges). Mila kangge pangeling-eling, benjing menawi wonten
                             rejane zaman ... tlatah mriki menika kula arani Bejagung (teges)!!!
Sedaya (koor) : Barokallah
Sunan Kalijaga : (mlebet saking kiwa) Assalamu’alaikum.
S.A. Asy’ari : (kaget jumeneng) Wa’alaikum salam, mangga ... mangga ... , Raden Said Putra
                             Bupati Tuban.
Sunan Kalijaga : Inggih, ... kula ingkang sowan Kanjeng Syech.
S.A. Asy’ari : Trimaaaan ... jupuke palenggahan! Sing rawuh iki Panjenengane Kanjeng Sunan
                             Kalijaga.
Santri Triman : Inggih Kanjeng Syech! (mendhet kursi)
S.A. Asy’ari : Sugeng rawuh ing pondok kula Raden Mas Said. Kok kados semadosan mawon,
                             Panjenengan rawuh sesarengan kaliyan Kanjeng Sinuwun Prabu Brawijaya.
Santri Triman : (mlebet nata kursi ing sisih tengenipun P. Brawijaya) Mangga lenggah Kanjeng
                             Sunan!
Santri Muji : Nuwun sewu, nyuwun keparengipun ... kula lan para santri badhe medal
                             rumiyin.
S.A. Asy’ari : Iya, tindakna pakaryanmu dhewe-dhewe!
(sedaya santri medal ngiwa)
Sunan Kalijaga : (lenggah, noleh dhateng Prabu Brawijaya) Sugeng rawuhipun Kanjeng
                             Sinuwun?
Brawijaya : Pangestune Sunan Kalijaga, Panjenengan Ingsun Pinaringan Kasugengan.(unjal
                             ambegan) Mesthine Panjenengan sakloron wis mangerteni kedadeyan
                             mbalelane Bre Girindra Wardana ing kutha raja Majapahit. 
S.A. Asy’ari : Kabar menika sampun kula pireng tigang dinten kapengker. Mila, menawi
                             Panjenengan ngersakaken ... , kula lan sedaya para santri ing pondhok mriki
                             badhe bela sabaya pati dhumateng Panjenengan. Mangga kita rebat malih
                             Majapahit saking regemanipun Girindra Wardana! 
Brawijaya : Gedhe panarimaku Kanjeng Syech.(jumeneng) Nanging, Panjenengan ingsun iki
                             wis tuwa (nyawang tebih). Wis wayahe Panjenengan Ingsun iki kudu lengser
                             keprabon. (ngendikan manteb)Mula marang Panjenengan Sunan Kalijaga,
                             “Aturna marang Raden Patah, yen Panjenengan Ingsun mangestoni madege
                             Raden Patah minangka Sultan Demak Bintara sing marisi Kraton Majapahit”.
Sunan Kalijaga : Ngestokaken dhawuh Gusti, sejatosipun kula inggih angsal dhawuh saking
                             Kanjeng Sultan.
Brawijaya : Oleh dhawuh apa?
Sunan Kalijaga : Kula dipun utus ngaturi, bilih Panjenengan kasuwun netep ing Demak Bintara.
Brawijaya : Ora Sunan Kalijaga !!!(jumangkah majeng). Jalaran yen nganti aku ana ing
                             Demak Bintara ..., kanthi pawadan arep ngrangket aku, iku mengko bisa digawe
                             alasan tumrap Girindra Wardana kanggo ngrabasa Demak. (noleh dhateng
                             Kalijaga)  Majapahit aja nganti perang lumawan Demak, awit korbane mesthi
                             akeh ... mesakna para kawula sing ora kadosan apa-apa.

S.A. Asy’ari : Masya Allah, luhur sanget budi Panjenengan. Menawi Panjenengan kersa,
                             Panjenengan kula aturi netep ing mriki mawon.
Sunan Kalijaga : Kula kinten leres pangendikanipun Syech Asy’ari. In sya Allah, ing Tuban menika
                             kasugengan Panjenengan badhe kajaga dening Kanjeng Syech Asy’ari lan
                             Bupati Tuban Kanjeng Rama Wilatikta. (kendel sekedhap) Sanajan sitinipun
                             cengkar, nanging  Tuban tansah tatatentrem kertarajarja. Awit, Tuban menika
                             buminipun para wali. Menawi Panjenengan ngersakaken imbal wacana, ing
                             sisih kilen wonten Kanjeng Sunan Bonang, ing sisih wetan wonten Syech
                             Ibrahim Asmarakondi, ing mriki wonten Kanjeng Syech Asy’ari, lan para
                             waliyullah sanesipun ingkang sumebar ing tlatah Tuban.   
S.A. Asy’ari : Kangge sawatawis wekdal, Panjenengan kula aturi mapan ing Pondok rumiyin.
                             Mangke menawi kahanan sampun lerem, ing sisih ler wetanipun pondok
                             menika wonten papan ingkang asri, kula kinten cocok menawi ing mriku
                             kawangun griya joglo kangge ndalem Panjenengan. 
Brawijaya : Banget panarimaku Kanjeng Syech. Keslametan lair batinku dak pasrahake
                             Panjenengan Kanjeng Syech.
Santri Dasih : (mlebet saking kiwa) Nuwun sewu, ing sisih kidul wonten sabregada prajurit
                             gajah saking Majapahit ingkang tinindhihan dening Patih Hermada.
Brawijaya : Iki mesthi arep ngrangket Panjenengan ingsun. Ya wis, tak adhepane!
S.A. Asy’ari : Nuwun sewu, Panjenengan ing mriki menika tamu kula. Kasugengan
                             Panjenengan dados tanggel jawab kula. Panjenengan kula aturi mlebet Masjid
                             kanthi sinartan Kanjeng Sunan Kalijaga. Krodhane Patih Hermada, ing mriki
                             wonten tandhingipun.
Santri Dasih : Patih Hermada nyuwun supados Prabu Brawijaya dipunpasrahaken. Menawi
                             boten dipunpasrahaken, pondok mriki badhe dipuntrajang prajurit gajah!
S.A. Asy’ari : Nggembelo tenan Patih Hermada! (ngeningaken cipta) Seksenana, sing
                             ditunggangi prajurit Majapahit kae ... saktemene dudu wujud gajah, ... nanging
                             wujud watu!!!
Sedaya (koor) : Watu gajah!!!
Sunan Kalijaga : Mangga Sinuwun, kula dherekaken mlebet masjid!
S.A. Asy’ari : Mangga! Kula dak manggihi yuga mantu kula, Pangeran Kusuma Wardana ing
                             pondok kidul.
(Brawijaya, Sunan Kalijaga, lan Santri Dasih medal ngiwa.  S.A. Asy’ari medal nengen)



 BABAK  V

1) Pangeran Kusuma Wardana, 2) Siti Faiqoh, 3) Nyi Prenjak, 4) Nyi Ceplis, 5) S.A. Asy’ari
Kahanan:
Pangeran Kusuma Wardana manggihi Siti Faiqoh (garwanipun) ingkang nembe tetembangan kaliyan emban Nyi Prenjak lan Nyi Ceplis. 
Papan:
Plataran Ndalem (Pondok) Kidul.
Antawacana:
(Siti Faiqoh, Nyi Prenjak lan Nyi Ceplis tetembangan lan jejogedan miturut irama gendhing. Sasampunipun gendhing sigeg, Siti Faiqoh cecaturan kaliyan Nyi Prenjak lan Nyi Ceplis)
Siti Faiqoh : Biyung, aku kok kepingin mangan bajangan ta Yung?
Nyi Prenjak : (kemlinthi) Pengin dhahar bajangan? Wah, ... iki iki tandhane ... tandhane ...!!!
Nyi Ceplis : Tandhane apa?
Nyi Prenjak : Kowe biyen apa ora tau nyidam? Gusti Putri iki lagi nggarbini,... ngandhut!
Nyi Ceplis : Napa Inggih ta Gusti?
Siti Faiqoh : Hla ... ya iki sing arep tak takokna sampeyan. Saben esuk, wetengku kok krasa
                             mudheg-mudheg arep muntah.
Nyi Prenjak : Madharan kraos mudheg-mudheg, niku jalaran wontenipun undhak-undhakan
                             produksi hormon tiroid kangge bakalipun jabang bayi. 
Siti Faiqoh : Dadi ... cethane saiki aku wis mbobot ?
Nyi Prenjak : Positif ... sampeyan positif niku!
Nyi Ceplis : Gayamu lho kok kaya dhukun bayi wae!
Nyi Prenjak : Hlo!!! ... Aku biyen iku tau kuliah ing AKPER, yaiku akademi perdukunan.
Nyi Ceplis : Menawi mekaten, wiwit samenika Panjenengan kula aturi ingkang atos-atos.
Siti Faiqoh : Kudu ati-ati sing kepriye Biyung?
Nyi Prenjak : Dhahar lan obahing sarira kedah sarwa dipun tata.
Nyi Ceplis : Hla ... menika Gusti Kusuma rawuh!
P. Kusuma : (mlebet saking kiwa) Assalamu’alaikum
Sedaya (koor) : Wa’alaikum salam.
Siti Faiqoh : (sumringah) Mangga Kang Mas!
Nyi Prenjak : Plis, ... awakmu kudu ngerti, ... ayo nang mburi!
P. Kusuma : Hlo, ... kok padha buyar, ... arep nang endi?
Nyi Ceplis : Kula badhe ngumbah terpal.
Nyi Prenjak : Kula badhe mepe gabah.
(Nyi Ceplis lan Nyi Prenjak mlebet nengen)
Siti Faiqoh : (mesam-mesem ngalem)
P. Kusuma : Kawit mau, ... tak gatekna kok sajak sumringah, ... ana apa Dhiajeng?
Siti Faiqoh : Kang Mas, ... Panjenengan badhe dados bapak.
P. Kusuma : Piye, ... aku arep dadi bapak?
Siti Faiqoh : Inggih, ... (ngelus madharan) kula sampun ngandhut putra Panjenengan.
P. Kusuma : Alhamdulillah, ... pinter tenan kowe (nyiwel janggutipun Siti Faiqoh)! Yen ngono
                             ...  aku dak matur Kanjeng Rama Syech!
S.A. Asy’ari : (mlebet saking kiwa) Pangeran Kusuma, ... Iki ana kedadeyan sing wigati!
P. Kusuma : Wonten kedadosan menapa Kanjeng Rama Syech?
S.A. Asy’ari : Pondhok ketekan prajurit Majapahit kang dipandhegani dening Patih Hermada.
P. Kusuma : Patih Hermada? Patih Hermada menika lak patihipun Kanjeng Rama Bre
                             Girindra Wardana. Lajeng, ... kersanipun menapa?
S.A. Asy’ari : Patih Hermada njaluk, ... supaya aku masrahake Sinuwun Prabu Brawijaya kang
                             saiki lagi dadi tamu kang kinurmat ing pondhok kene.
P. Kusuma : Nyuwun tambahipun pangestu Kanjeng Rama Syech! Dhiajeng Siti Faiqoh, ...
                             dongakna Kang Masmu maju perang!
Siti Faiqoh : Kula yakin, ... Panjenengan tamtu mimpang ing palagan!
P. Kusuma : Assalamu’alaikum (medal ngiwa).
Sedaya (koor) : Wa’alaikum salam.
S.A. Asy’ari : Saiki ayo ndhuk, ... melu kanjeng rama ing pondhok lor!
Siti Faiqoh : Mangga-mangga kanjeng rama, kula dherekaken!
BABAK  VI

1) Pangeran Kusuma Wardana, 2) Patih Hermada, 3) Prajurit Majapahit, 4) Para Santri
Kahanan:
Dumados perang antawisipun para santri pondhok lumawan prajuritipun patih Hermada. Prajuritipun Patih Hermada kawon. Pungkasanipun, Pangeran Kusuma Wardana (mlebet saking tengen) aben ajeng kaliyan Patih Hermada (mlebet saking kiwa).
Papan:
Pategalan pinggir desa.
Antawacana:
P. Hermada : (kaget) Hlo, ... kok  Panjenengan Pangeran Kusuma Wardana!
P. Kusuma : Kaget, ... Panjenengan?
P. Hermada : Sampun sawatawis dangu Panjenengan nilaraken Daha Kadhiri. Samenika
                             mangga kula dherekaken kondur Pangeran.
P. Kusuma : Boten, ... Paman Hermada. Nalika semanten kula nilaraken Daha Kedhiri awit
                             dipun tundhung dening Kanjeng Rama Bre Girindra Wardana. Jalaran, kula
                             boten sarujuk dhumateng reka dayanipun Kanjeng Rama ingkang badhe
                             mbalela dhateng Majapahit.
P. Hermada : Menika sampun kelampah, Majapahit sampun kabedhah. Samenika ingkang
                             jumeneng nata ing Majapahit inggih Kanjeng Rama Panjenengan, Prabu
                             Girindra Wardana. Daha Kadhiri samenika komplang, menawi Panjenengan
                             kersa kondur, ... mangke kula ingkang badhe matur ing ngarsanipun Kanjeng
                             Rama, ... supados Daha Kadhiri dipun paringaken Panjenengan.
P. Kusuma : Gesang kanthi tansah nurutaken hawa nepsu ingkang kados mekaten menika
                             ingkang boten kula remeni. Sanajan tanpa ngregem kuasa, ing mriki kula
                             sampun rumaos ayem tentrem.
P. Hermada : Menawi mekaten, niku sakersa Panjenengan. Samenika kula suwun
                             Panjenengan minggir, kula badhe ngrangket Bre Kertabumi utawi Brawijaya.
P. Kusuma : Prabu Brawijaya samenika dados tamu ing pondhok, kasugenganipun dados
                             tanggel jawab kula. Menawi Panjenengan badhe ngrangket Sinuwun Brawijaya,
                             langkahi rumiyin bangke kula.
P. Hermada : Menawi mekaten, ... ingkang prayitna!
P. Kusuma : Mangga, ... kula sembadani!
(P. Hermada lan P. Kusuma perang tandhing, P. Kusuma unggul ing yuda)
P. Hermada : Pangeran Kusuma, ampun rumaos bungah rumiyin! Perang tandhing adu atose
                             balung, merga kalah nom ... mula aku kalah. Saiki, ayo adu ilmu jaya kawijayan!
                             Kula sumpah. Menawi Panjenengan saged nadhahi Aji Barat Ketiga, jiwa raga ...
                             kula pasrahaken Panjenengan!!! 
P. Kusuma : Mangga,  kula cobinipun!
(P. Hermada nangkepaken epek-epekipun, lajeng munyer ing papanipun kanthi mbengok seru).
P. Hermada : Aji Barat Ketigaaa!!! (mencolot ngrabasa P. Kusuma)
P. Kusuma : Allaaaahu Akbar !!! (epek-epekipun panggih epek-epekipun Patih Hermada)
P. Hermada : (ndheprok memelas) Mati aku! Pangeran kula nyuwun gesang! Panjenengan
                             ngagem aji menapa? 
P. Kusuma : Sedaya kala wau kersane Gusti Allah dzat ingkang akarya jagad.
P. Hermada : Kados dene sumpah kula ing ngajeng, ... samenika jiwa raga ... kula pasrahaken
                             Panjenengan.
P. Kusuma : Bismilahirohmanirrohim, ... mari ... saka kersane Gusti Allah!!!
P. Hermada : (jumeneng ngobah-ngobahaken saliranipun) Waahhh! Kraos entheng !
P. Kusuma : Kula boten badhe meksa Panjenengan mlebet Islam, awit namung tiyang
                             ingkang pikantuk hidayah ingkang badhe kanthi sukarena ngrasuk agama Islam.
P. Hermada : Kados pundi caranipun, supados pikantuk Hidayah menika?
P. Kusuma : Hidayah menika kagungane Allah, manungsa menika namung sederma ikhtiar.
                             Supados pikantuk hidayah, Panjenengan saged sinau lan ngaji dhumateng para
                             ulama.
P. Hermada : Dhateng sinten kula kedah sinau lan ngaji?
P. Kusuma : Ampun kuwatos , Tuban menika gudhangipun ulama. Awit,  Tuban bumi wali !!!

TANCEP KAYON

Para Paraga:

Prabu Brawijaya :
Bre Girindra Wardana :
Patih Hermada :
Prajurit Majapahit :
Prajurit Daha :
R. Patah :
Dewi Murthosimah :
Sunan Kudus :
Sunan Kalijaga :
Pangeran Kusuma Wardana :
Klobot :
Klebet :
Syech Abdullah Asy’ari :
Sunan Kalijaga :
Santri Muji :
Santri Triman :
Santri Dasih :
Siti Faiqoh :
Nyi Prenjak :
Nyi Ceplis :

Tidak ada komentar:

Posting Komentar